” Piet koopt een auto bij de autodealer. Eerst was de dealer eigenaar van de auto. Nadat alles rondom de koopovereenkomst is afgerond is Piet eigenaar van de auto. Maar wat is dat nou in juridische zin om eigenaar te zijn van de auto. Dat betekent dat Piet het meest omvattende recht op de auto heeft wat mogelijk is. Het eigendomsrecht. Het bevindt zich nu in het vermogen van Piet. Hij heeft de autodealer onder bijzondere titel opgevolgd in zijn recht met betrekking tot de auto’’

In Nederland kunnen zaken en rechten worden verkregen op basis van een algemene titel of een bijzondere titel. Bij verkrijging onder algemene titel treedt de verkrijger als het ware in de schoenen van de vorige eigenaar (bijvoorbeeld na overlijden) en bij verkrijging onder bijzondere titel verkrijgt de verkrijger de zaken en/of rechten op basis van bijvoorbeeld een koopovereenkomst. Bij de verkrijging van een goed wordt de verkrijger eigenaar en bij verkrijging van rechten wordt de verkrijger rechthebbende.

Dit artikel gaat over verkrijging onder bijzondere titel. De meest voorkomende wijze van verkrijging onder bijzondere titel is overdracht. 

Overdracht

Verkrijging van goederen door overdracht komt veruit het meest voor. Bij overdracht gaat een zaak of recht over van het ene vermogen naar het andere vermogen. Bijvoorbeeld bij een koopovereenkomst waarbij bestelde goederen geleverd worden. De eigendom van de goederen gaat over van het vermogen van de verkoper naar het vermogen van de koper.

Voor overdracht van het eigendomsrecht van een goed, een beperkt recht of een vorderingsrecht is volgens de wet een levering krachtens een geldige titel nodig door iemand die bevoegd is om erover te beschikken. Is aan een van deze drie vereisten niet voldaan dan vindt er geen overdracht plaats.

Geldige titel

Een geldige titel is de benaming voor een overdracht. Het is de verbintenis of de rechtsverhouding die de overdracht rechtvaardigt. Dit vereiste beschermd de vervreemder van hetgeen wordt overgedragen tegen ongerechtvaardigde vermogensverschuivingen. Stel dat hij een goed levert aan een wederpartij zonder dat daar een geldige titel aan ten grondslag ligt dan blijft hij ondanks de levering toch rechthebbende. Hierbij kan gedacht worden aan een extra partij stoelen die per ongeluk zijn afgeleverd door de meubelfabrikant, maar waar niks over is overeengekomen. Geldige titels zijn bijvoorbeeld overeenkomsten zoals koop, ruil en schenking maar ook.

Beschikkingsbevoegde vervreemder

Degene die wil overdragen dient bevoegd te zijn om dat te doen. Als een vervreemder eigenaar is van hetgeen hij wil overdragen dan is hij daartoe in beginsel bevoegd. Niet iedereen is beschikkingsbevoegd. Een dief is geen eigenaar of rechthebbende en niet beschikkingsbevoegd, evenals bijvoorbeeld een huurder of lener. 

In de wet zijn enkele derden beschermende bepalingen opgenomen die onder bepaalde omstandigheden verkrijgers die te goeder trouw zijn beschermen tegen beschikkingsonbevoegdheid van een vervreemder. De beschikkingsonbevoegdheid wordt dan als het ware gerepareerd en dan komt toch een rechtsgeldige overdracht tot stand. 

De levering

De levering bestaat uit de benodigde handelingen om de andere partij de feitelijke macht over hetgeen wordt overgedragen te verschaffen. 

Totstandkoming overdracht

Is aan al deze voorwaarden voldaan dan vindt overdracht van het goed van het ene vermogen naar het andere vermogen plaats. Voor overdracht van een goed in juridische zin is dus bijvoorbeeld betaling van de koopprijs geen vereiste.

Naast overdracht zijn goederen onder bijzondere titel te verkrijgen door verjaring, onteigening en de overige in de wet aangewezen wijzen van rechtsverkrijging.

Verkrijging door verjaring

Goederen kunnen ook worden verkregen doordat na verloop van tijd een bepaalde vordering van de oorspronkelijke eigenaar niet langer in rechte afdwingbaar is. Het eigendomsrecht van de oorspronkelijke eigenaar die zijn zaak niet in bezit heeft komt te vervallen en de huidige bezitter wordt de nieuwe eigenaar. Hierbij kan worden gedacht aan het gestolen schilderij dat al meer dan twintig jaar bij een dief aan de muur hangt. 

Zie hiervoor verder de artikelen over verjaring, verkrijgende verjaring en bevrijdende verjaring.

Onteigening

De overheid kan bijvoorbeeld een goed verkrijgen door iemand te onteigenen. In dat geval de bepaalt de rechter dat de oude eigenaar geen eigenaar meer mag zijn

Overige in de wet aangewezen wijzen van rechtsverkrijging

Er zijn in de wet vele wijzen van rechtsverkrijging te vinden, die hier verder niet uitgebreid behandeld zullen worden, maar alleen een paar worden genoemd.

Voor roerende en onroerende zaken kan gedacht worden aan eigendomsverkrijging van gevonden voorwerpen, schatvinding, natrekking, vermenging, zaakvorming en vruchttrekking.

Voor vorderingsrechten kan gedacht worden aan de ontstaansgronden voor verbintenissen zoals onrechtmatige daad, zaakwaarneming, onverschuldigde betaling, overeenkomsten en uit overeenkomsten voortvloeiende rechtsgevolgen. Men verkrijgt dan een vordering die recht geeft op een prestatie van een ander en wordt daarvan rechthebbende (eigenaar). 

Als Kees bijvoorbeeld met zijn auto door rood rijdt en de net langs fietsende Albert schept dan ontstaat er een verbintenis voor Kees om aan Albert de door de aanrijding ontstane schade aan zijn fiets en zijn neus te vergoeden zonder dat er een overeenkomst aan te pas komt. Albert verkrijgt dan een vordering op Kees uit een verbintenis die voortvloeit uit een onrechtmatige daad. 

Dit kan ook op andere wijzen waarbij onder andere gedacht kan worden aan subrogatie, contract-overneming, bepaalde gevallen waarin een contractuele rechtspositie van rechtswege op een rechtsopvolger overgaat en bepaalde gevallen van middellijke vertegenwoordiging.