Wanneer je een overeenkomst sluit met één of meer partijen dan hebben zowel jij als de andere partij(en) de plicht om jullie deel van de overeenkomst na te komen. In de praktijk komt het wel eens voor dat iemand zijn verplichting helemaal niet of niet op de goede manier nakomt. Denk hierbij aan een schilder die niet alleen de verkeerde muur heeft geschilderd, maar ook een andere kleur heeft gebruikt dan afgesproken. Of aan de plaatselijke elektronicawinkel die jou een defecte plasmatelevisie levert en aan een cliënt die de factuur niet betaalt binnen de afgesproken termijn. Dit zijn gevallen waar je in de praktijk mee te maken kunt krijgen. Uiteraard leidt een fout niet meteen tot een schadevergoedingsplicht. 
 
Let op! Dit artikel gaat over de algemene regels. Voor overeenkomsten tussen burgers en bedrijven (consumentenkoop) is er aanvullende regelgeving. Denk hierbij aan de non-conformiteit en de klachttermijn. 
 
In sommige gevallen leid je schade doordat een ander zijn afspraak niet nakomt. Stel dat jij kozijnen bestelt bij een leverancier zodat jij jouw werkzaamheden kunt afmaken binnen de afgesproken termijn met jouw klant. Wanneer je deze termijn overschrijdt moet je een boete betalen aan de klant (bijvoorbeeld een particulier) voor elke dag die de hij of zij langer in een hotel moet verblijven. In een huis zonder kozijnen wil je natuurlijk niet slapen.  
 
Wanneer de kozijnen te laat geleverd worden moet jij per dag een boete betalen, omdat jij, doordat de leverancier zijn afspraak met jou niet of te laat nakomt, jouw afspraak ook niet kunt nakomen. Dus leid je schade doordat de leverancier tekortschiet in de nakoming van zijn verplichting. Jouw schade is de boete die jij moet betalen omdat jij de afspraak (door het gedrag van de leverancier) niet kunt nakomen. De klant heeft namelijk niks te maken met de leverancier. 
 
Wat de reden is waarom iemand niet (op tijd) zijn afspraken nakomt doet er voor de schadevergoeding in beginsel niet toe. De wet stelt alleen de eis dat het niet nakomen van de afspraak verwijtbaar is aan de persoon die had moeten nakomen. Wanneer iemand een bruidstaart moet afleveren en onderweg in zijn auto door een blikseminslag wordt getroffen waardoor hij de taart niet op tijd kan afleveren, is een voorbeeld van een overmacht situatie. Herstellen heeft uiteraard weinig zin als dat betekent dat de taart pas na de bruiloft wordt afgeleverd. 
 

Ontstaat recht op schadevergoeding?

Wanneer de ander zijn afspraak toerekenbaar niet of niet goed nakomt is er, al dan niet na verzuim, sprake van wanprestatie en kun je de overeenkomst ontbinden of beëindigen. Op het moment dat de ander zijn afspraak niet nakomt, is hij juridisch gesproken tekortgeschoten in de nakoming van de overeenkomst en heb jij het recht de overeenkomst te ontbinden. Behalve in die gevallen waarin de tekortkoming zo gering is dat ontbinding onredelijk is (een huurovereenkomst ontbinden omdat huurder zonder voorgeschiedenis één keer de huur te laat heeft betaald is een voorbeeld van een geringe tekortkoming). 
 
De wet bepaalt dat degene die een gegronde reden heeft gegeven waarop de andere de overeenkomst heeft ontbonden/beëindigd, verplicht is de schade te vergoeden die het gevolg is van de ontbinding of beëindiging van de overeenkomst. Het is immers zijn schuld dat de ander de overeenkomst heeft ontbonden. Wanneer de ontbinding schade veroorzaakt komt deze schade voor vergoeding in aanmerking. 
 
Nadat de overeenkomst ontbonden is, moeten de ‘prestaties’ ongedaan gemaakt worden. Voorbeeld:

“Stel dat Piet en Jan overeenkomen dat Piet binnen twee weken aan Jan achttien fietsen levert voor € 100 per stuk. Piet heeft na twee weken nog maar drie van de achttien fietsen geleverd. Jan heeft wel netjes binnen de afgesproken periode de rekening van € 1800, - betaald voor alle 18 fietsen. Piet is het wachten zat en ontbindt de overeenkomst. Nu hebben Piet en Jan allebei gepresteerd. Piet heeft geleverd (weliswaar te weinig, maar hij heeft wel wat geleverd) en Jan heeft de rekening al betaald. Beide prestaties moeten worden teruggedraaid. Piet geeft Jan zijn geld terug en Jan geeft Piet zijn drie fietsen terug. Aangezien Jan al een afspraak had om de fietsen te verkopen aan Klaas die € 120, - wilde betalen moet hij ervoor zorgen dat hij de fietsen alsnog ergens anders vandaan haalt. Hij vindt een andere handelaar die ze te koopt heeft staan voor €130, -. Hij koopt achttien fietsen voor € 2340 en moet ze verkopen aan Klaas voor € 2160 en heeft hierdoor een verkoopverlies van € 180. In plaats van de winst die hij voor ogen had als hij de fietsen had kunnen verkrijgen voor €1800, -. Per saldo is zijn totale schade €540, -, dit bedrag kan hij op Piet verhalen." 
 
(Ps. Piet had ook de overeenkomst voor een deel kunnen ontbinden waardoor de schade minder zou zijn. Gedeeltelijke ontbinding houdt in dat het deel dat nog niet is nagekomen niet meer hoeft te worden nagekomen, maar het deel dat al nagekomen is blijft nagekomen. In dat geval had Jan nog maar vijftien fietsen ergens anders moeten kopen en alleen ten aanzien van die vijftien fietsen schade opgelopen. Totale schade/ aantal fietsen (18) = € 30 per fiets x 15 fietsen = €450, - Scheelt per saldo € 90 euro schade.) 
 

Toerekenbaarheid

Zoals in het voorbeeld van de bruidstaart moet de reden van niet nakoming verwijtbaar zijn. Wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een overmacht situatie, is het niet (behoorlijk) nakomen van de overeenkomst niet verwijtbaar en kan de niet nakoming niet toegerekend worden. Wanneer het gedrag niet toerekenbaar is, ontstaat er dus geen verplichting tot het betalen van een schadevergoeding. In sommige contracten wordt vooraf afgesproken dat één of meer partijen zich niet op overmacht kunnen beroepen als er wel sprake is van overmacht. Wanneer een beroep op overmacht is beperkt (bijvoorbeeld door een garantie dat iemand nakomt of dat iemand zich letterlijk niet op overmacht kan beroepen) in een contract of regeling, vervalt de schadevergoedingsplicht niet. 
 
In andere gevallen kan het zijn dat de schade volgens de wet of de ‘in het verkeer’ (lees: in de samenleving) geldende opvattingen onder het “eigen risico” van degene valt, die wel zijn afspraken is nagekomen. Hoe vreemd dit ook klinkt, het kan zo zijn dat de ander zijn afspraken niet nakomt, en dat jij volgens de wet de schade zelf moet dragen. 
 
 

Welke schade wordt vergoed?

Wanneer de tekortkoming toerekenbaar/verwijtbaar is, kan er een schadevergoedingsplicht ontstaan. Het moet gaan om schade die in verband staat met de toerekenbare/verwijtbare tekortkoming. Het gaat dus om schade die voortvloeit uit de tekortkoming van de ander. Wat kan allemaal onder de schadevergoeding vallen? 
 

  • Geleden verlies; 
  • Misgelopen/gederfde winst; 
  • Uitgaven die de schade proberen te beperken (onderhoud, verzekering en onderzoekskosten); 
  • Juridische kosten; 
  • Immateriële schade. 
     

Voorwaarden schadevergoeding

Wanneer de ander na de afgesproken termijn nog wel kan nakomen, is het redelijkerwijs verplicht de ander in de gelegenheid te stellen alsnog zijn afspraken na te komen. Dit gebeurt normaal gesproken met een ingebrekestelling waarin je aangeeft dat iemand zich niet aan zijn afspraak heeft gehouden en je biedt hem een redelijke termijn aan waarbinnen hij alsnog kan nakomen. Wanneer hij hieraan gehoor geeft, zuivert hij als het ware zijn wanprestatie in zoverre dat hij zijn afspraak, weliswaar later dan afgesproken, toch is nagekomen. De termijn die je stelt in een ingebrekestelling is een soort laatste kans, maar ook een duidelijke deadline. Presteert iemand niet voor de deadline dan is hij in verzuim en schadeplichtig. 
 
Wanneer iemand wel kan nakomen maar niet direct, kan hij tijdelijk zijn afspraken niet nakomen. Presteren kan wel, maar op een nog later tijdstip. Wanneer hier geen afspraken over zijn gemaakt hoef je niet te wachten tot hij eindelijk kan nakomen. Een ingebrekestelling met een redelijke termijn waarbinnen hij vast niet kan nakomen is helaas wel noodzakelijk. In dezelfde brief (ingebrekestelling) is het raadzaam om de ander erop te wijzen de je hem aansprakelijk stelt voor de schade. 

 
Altijd in gebreke stellen

Nee, in sommige gevallen hoef je iemand niet in de gelegenheid te stellen om alsnog zijn afspraak na te komen. Als het verzuim automatisch is ingetreden, is schadevergoeding mogelijk zonder dat er eerst een ingebrekestelling moet worden verstuurd. De gevallen waarin iemand dus van rechtswege in verzuim is zijn: 
 

  • Wanneer nakoming niet meer mogelijk, of blijvend onmogelijk is; 
     
  • Wanneer de tegenpartij mededeelt dat hij niet meer van plan is om de overeenkomst na te komen; 
     
  • Wanneer er naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid geen ingebrekestelling nodig is.

 
Let op: de regels van verzuim dat nodig is voor ontbinding van een overeenkomst lijken op de regels voor verzuim voor schadevergoeding, maar zijn niet hetzelfde! 
 
 
 
De andere partij wil niet betalen

In het algemeen heeft niemand zin om schadevergoeding te betalen. Als het om zeer kleine bedragen gaat worden dit soort bedragen nog wel eens kwijtgescholden of verrekend met een andere vordering. Wanneer het gaat om grote bedragen is het raadzaam hier actief achteraan te gaan. Wanneer je te lang stil blijft zitten verjaart het recht om de schade te vorderen. Zorg ervoor dat de sommaties waarin je de ander verzoekt de schade te betalen aangetekend verzonden worden naar het juiste adres zodat je kan bewijzen dat je niet te lang hebt stil gezeten. 
 

Wijze ontbinding overeenkomst

De schuldeiser kan ontbinden door de ontbinding schriftelijk mede te delen aan de schuldenaar. Als de schuldenaar hier niet aan meewerkt, kan de schuldeiser de rechter vragen om de ontbinding van de overeenkomst uit te spreken. Lees hiervoor het artikel over ontbinding door met uw muis op deze zin te klikken.