Mensen en ondernemingen sluiten voortdurend overeenkomsten met andere partijen. Dat gaat meestal goed maar kan ook misgaan. Bijvoorbeeld als de prestatie van de wederpartij achterwege blijft, ondermaats is of zich anderzijds niet aan de overeenkomst houdt. Ontbinding is een manier van het beëindigen van een overeenkomst. Een overeenkomst kan ontbonden worden wegens een tekortkoming in de nakoming van de verbintenis door de wederpartij, wegens onvoorziene omstandigheden en wegens non-conformiteit bij consumentenkoop.
Daarnaast worden overeenkomsten ook veel ontbonden met wederzijds goedvinden. Dit wordt vaak ook ontbinding genoemd maar het gaat dan eigenlijk om een nieuwe (beëindigings) overeenkomst.
Ontbinden van een overeenkomst dient schriftelijk te gebeuren. De verplichtingen die partijen over en weer hebben komen te vervallen. De ontbinding heeft geen terugwerkende kracht. Er ontstaat een verplichting tussen partijen de gevolgen van de verbintenis ongedaan te maken. Een ongedaanmakingsverbintenis. Partijen moeten elkaar over en weer in de situatie van voor de ontbonden overeenkomst brengen. Is er schade ontstaan dan is de partij die toerekenbaar tekortschoot in de nakoming van haar kant van verbintenis aansprakelijk voor de schade van de andere partij.
Ontbinding wegens een tekortkoming in de nakoming
In beginsel is bij elke toerekenbare tekortkoming in de nakoming van een verbintenis ontbinding mogelijk, tenzij de tekortkoming wegens haar bijzondere aard of geringe betekenis de ontbinding niet rechtvaardigt. De tekortkoming in de overeenkomst moet dus ook toegerekend kunnen worden aan de wederpartij. Daarnaast dient de wederpartij in verzuim te zijn.
Eerst dient de wanpresteerder of schuldenaar in gebreke te worden gesteld zodat hij de alsnog in de gelegenheid wordt gebracht zijn prestatie te leveren. Een ingebrekestelling dient schriftelijk te gebeuren. Het moet een aanmaning bevatten om alsnog na te komen binnen een redelijke termijn. Is deze termijn verlopen dan is de wanpresteerder of schuldenaar in verzuim.
Ingebrekestelling is in sommige gevallen niet nodig voor het intreden van verzuim. Verzuim treedt van rechtswege in als er een bepaalde termijn voor de prestatie is afgesproken en als de schuldeiser uit een mededeling of weigering van de schuldenaar kan afleiden dat deze niet zal presteren. Daarnaast kan verzuim ook van rechtswege intreden als nakoming door de wederpartij blijvend onmogelijk is en als door partijen in de overeenkomst is afgesproken dat verzuim zal intreden zonder ingebrekestelling.
Is de wederpartij in verzuim wegens een toerekenbare tekortkoming in de nakoming van zijn zijde dan kan middels een schriftelijke verklaring de overeenkomst ontbonden worden.
Ontbinding wegens onvoorziene omstandigheden
De rechter kan op verlangen van een van de partijen op grond van onvoorziene omstandigheden een overeenkomst geheel of gedeeltelijk ontbinden.
Van onvoorziene omstandigheden kan slechts sprake zijn als het om omstandigheden gaat die op het tijdstip van het sluiten van de overeenkomst nog in de toekomst lagen. Bovendien moeten de onvoorziene omstandigheden van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid geen ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst mag verwachten. Er zal niet spoedig aan dit vereiste voldaan zijn omdat redelijkheid en billijkheid in de eerste plaats trouw aan het gegeven woord verlangen en daarvan slechts bij hoge uitzondering afwijkingen worden toelaten. De rechter hanteert dan ook terughoudendheid bij beoordeling van een beroep op ontbinding wegens onvoorziene omstandigheden.
Ontbinding wegens non-conformiteit bij consumentenkoop
Consumentenkoop
Bij consumentenkoop moet het gaat om de koop van een roerende zaak dus geen dienst, grond, gebouwen en dergelijke. Elektriciteit valt hier wel onder. Als de dienstverlening een roerende zaak bevat kan het ook om een consumentenkoop gaan. Bijvoorbeeld het op maat laten maken van een tafel bij een meubelmaker. De koopovereenkomst moet zijn gesloten door een verkoper die handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf, en een koper, natuurlijk persoon, die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf.
De door de verkoper aan de koper afgeleverde zaak moet aan de overeenkomst beantwoorden. Dit houdt in dat de zaak de eigenschappen bezit die voor normaal gebruik daarvan nodig zijn en waarvan de aanwezigheid niet betwijfeld hoefde te worden, alsmede de eigenschappen die nodig zijn voor een bijzonder gebruik dat bij de overeenkomst is voorzien.
Non conformiteit
Het product moet dus voldoen aan de eigenschappen die je mag verwachten bij normaal gebruik. Daarnaast mag de koper verwachten dat het product de eigenschappen bezit die door de verkoper zijn toegezegd. Een verkoper is niet alleen gebonden aan zijn eigen mededelingen, maar ook aan reclame door de fabrikant voor het product. De koper kan hieraan soms rechten ontlenen. Voldoet het product niet aan de in de reclame toegezegde eigenschappen, dan kan de koper de verkoper hierop in principe aanspreken.
Bij een ondeugdelijke installatie van een product door de verkoper kan er sprake zijn van een gebrekkige overeenstemming met de overeenkomst, alsmede als de koper het product zelf installeert of monteert, maar door bijvoorbeeld gebrekkige bijgevoegde installatie of montagevoorschriften het eindresultaat tegenvalt.
De zaak wordt vermoed bij aflevering niet aan de overeenkomst te hebben beantwoord als de afwijking van het overeengekomene binnen zes maanden aan het licht komt. Tenzij de aard van de zaak of de aard van de afwijking zich daartegen verzet. De verkoper moet dan aantonen dat het niet zo is.
De koper moet binnen twee maanden na de ontdekking dat het gekochte niet overeenstemt met de overeenkomst de verkoper ervan op de hoogte brengen. Wacht de koper hier langer mee dan verspilt hij zijn recht. Na de klacht dient hij binnen twee jaar actie te ondernemen. Hij moet in onderling overleg met de verkoper tot een oplossing proberen te komen, waarbij de koper in beginsel de keuze heeft.
Ontbinding
De koper kan eisen dat de verkoper in het geval er iets aan het product ontbreekt, het ontbrekende alsnog wordt geleverd, dat het product wordt hersteld of vervangen, dat de verkoper een gedeelte van de koopprijs terugbetaalt of dat de koopovereenkomst wordt ontbonden.
Is herstel, vervanging of levering van het ontbrekende onmogelijk of redelijkerwijs niet van de verkoper te verlangen of wacht deze hier te lang mee, dan kan de koper, naast het vorderen van prijsvermindering, de koopovereenkomst schriftelijk ontbinden.