In het Arbeidstijdenbesluit (ATB) staan uitzonderingen en aanvullingen op de Arbeidstijdenwet. Het gaat dan om het aantal uren dat u aaneengesloten mag werken, de rusttijd en de pauzes. Er zijn uitzonderingen voor bepaalde werksituaties, werknemers en beroepen. Ook zijn er uitzonderingen voor bepaalde sectoren.
Uitzonderingen voor bepaalde situaties
In het ATB staan aparte regels voor bijvoorbeeld plotselinge, gevaarlijke situaties, waarbij naleving van de wettelijke regels adequaat handelen zou verhinderen. De toepassing van bijzondere regels voor bepaalde situaties is niet gebonden aan een bepaalde sector.
Aanwezigheidsdienst
Tijdens een aanwezigheidsdienst blijft u op uw werkplek om na een oproep zo snel mogelijk aan het werk te kunnen. U mag alleen in een aanwezigheidsdienst werken als het soort werk dat noodzakelijk maakt en het werk niet op een andere manier te organiseren is (bijvoorbeeld in de zorg of bij de brandweer).
Langer werken voorafgaand aan feestdagen
U mag in de periode van 7 dagen voorafgaande aan een feestdag 2 keer maximaal 14 uur werken (ook in de nacht) als dat voor de voorbereiding van die feestdag noodzakelijk is.
Onder een feestdag wordt in ieder geval verstaan:
Nieuwjaarsdag;
Pasen;
Koningsdag;
Hemelvaartsdag;
Pinksteren;
5 december;
Kerstmis.
Andere feestdagen kunnen hiervoor ook in aanmerking komen.
Lengte nachtdienst aanpassen
In onderstaande situaties mag de lengte van een nachtdienst worden aangepast. Deze regelingen mogen niet gebruikt worden in combinatie met de algemene regels voor langere nachtdiensten.
Nachtdienst in het weekend
Tussen vrijdag 18.00 uur en maandag 8.00 uur mag u, naast een nachtdienst van 10 uur, 2 nachtdiensten van maximaal 11 uur draaien. Na een dergelijke nachtdienst heeft u minimaal 12 uur rust. Als u van deze regeling gebruikmaakt, moet u minstens 26 zondagen per jaar vrij hebben.
Nachtdienst buiten het weekend
Als er buiten het weekend te weinig personeel is, mogen de overblijvende werknemers 12-uurs nachtdiensten draaien. Dit mag alleen als de onderbezetting veroorzaakt wordt door onvoorziene omstandigheden of als het om een feestdag gaat. Gedurende deze diensten mag u dan maximaal 12 uur werken. Dit mag maximaal 2 keer per 2 weken en 8 keer per 52 weken. Direct na een dergelijke nachtdienst heeft u recht op minimaal 12 uur rust.
Langer werken bij noodzakelijke werkzaamheden
Als werkzaamheden niet kunnen wachten, mag u langer doorwerken. Hierop moet voorop staan dat dit langer werken niet te voorkomen is. U mag dan 1 keer per 2 weken maximaal 14 uur werken (ook in de nacht). Dit geldt bijvoorbeeld voor personeel in de zorg.
Kwartier extra voor overdracht van werkzaamheden
Voor het overdragen van werkzaamheden mag de werktijd met 15 minuten worden verlengd en de dagelijkse rusttijd met 15 minuten worden verkort. Bijvoorbeeld in het geval van ploegendiensten. Als door deze 15 minuten een dienst een nachtdienst wordt, telt deze niet mee voor het aantal nachtdiensten.
Oproep tijdens pauze
Als de aard van het werk dit noodzakelijk maakt mag uw werkgever u tijdens uw pauze oproepen. Het gaat hierbij om bereikbaarheid (bijvoorbeeld in de kantine). Dit telt niet mee voor het aantal malen dat u oproepbaar mag zijn. Als u uw daadwerkelijke werkplek niet mag verlaten, tellen deze pauzeperioden mee als arbeidstijd.
Afzien van pauze
Als u door de aard van het werk uw werkplek niet kunt verlaten om pauze te nemen, kunt u afzien van een pauze. Dit is vaak het geval als mensen alleen werken (bijvoorbeeld brugwachters). In dat geval mag u per periode van 16 weken maximaal gemiddeld 44 uur per week werken.
Als de afwijkende pauzeregeling op u van toepassing is en er wordt ook gebruikgemaakt van de regeling 'Langere nachtdienst in het weekend, mag u in die periode niet meer dan 10 uur per nachtdienst werken.
Referentieperiode verlengen naar 52 weken
Als uw werkaanbod gedurende het jaar (bijvoorbeeld bij seizoensgebonden werk) sterk wisselt, mag de periode van 16 weken waarover de gemiddelde arbeidstijd wordt berekend naar 52 weken worden verlengd. Deze periode heet ook wel de referentieperiode.
De referentieperiode mag ook verlengd worden als u uitsluitend of in hoofdzaak leiding geeft.
Dit mag op 2 manieren:
In een periode van 52 weken mag u maximaal gemiddeld 48 uur per week werken. Voor deze verlenging moet er overeenstemming zijn op cao-niveau.
In geval van nachtdiensten mag u in een periode van 52 weken maximaal gemiddeld 40 uur per week werken. Voor deze verlenging kan ook overeenstemming op ondernemingsniveau volstaan.
Aanvullende regels voor bepaalde sectoren
Voor sommige sectoren, zoals de zorg, het vervoer en de mijnbouw, gelden aanvullende regels voor werktijden, rust en pauzes.